Zbigniew Makowski

Zbigniew Makowski

Urodzony w 1930 w Warszawie, studiował w latach 1950-56 w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Kazimierza Tomorowicza. Zajmuje się malarstwem, rysunkiem, jest twórcą niezwykle oryginalnych, unikatowych książek, które od początku do końca wykonuje sam, ręcznie; jest także poetą. Od momentu opuszczenia akademii angażował się w liczne wydarzenia życia artystycznego, ale po krótkim okresie poszukiwań zdecydował się na własną drogę. Brał udział w wystawach i spotkaniach, które decydowały o obliczu polskiej sztuki lat 50. i 60. (III Wystawa Sztuki Nowoczesnej - Warszawa 1959; I Plener Koszaliński - Osieki 1963), ale nigdy nie identyfikował się z doświadczeniami awangardy. Zawsze potrafił utrzymać indywidualny charakter swoich dzieł. Stanowią o nim wyjątkowo oryginalne, samodzielne zarówno na tle polskiej, jak europejskiej sztuki nawiązania do surrealizmu (podczas pobytu w Paryżu w 1962 roku Makowski zetknął się z André Bretonem oraz członkami międzynarodowego ugrupowania PHASES). Są to jednak bardziej nawiązania do poetyki niż idei. Wzorem surrealistów, Makowski odwołuje się do swobody skojarzeń, pozoruje rozluźnienie kompozycji obrazów, która jednak zawsze jest starannie przemyślana. Inaczej jego kombinatoryczne zestawienia nie mogłyby oddziaływać z całą siłą skondensowanych znaczeń, a ta cecha (i zarazem zaleta) jego malarstwa - przy wizualnej urodzie i ogromnym ładunku liryzmu - wydaje się nadrzędna. W swoich kompozycjach malarz łączy liczne cyfry, rozmaitego kroju litery, różnorakie, niejednokrotnie skomplikowane, formy geometryczne, uproszczone znaki przedmiotów (np. klucz - BIAŁY PŁOMIEŃ, 1971; drabina - DRUGI BALKON, 1972; płomień - tryptyk A GIORDANO BRUNO, 1976), akcenty figuratywne (m.in. postacie zwierząt, wizerunki kobiet) czy znane tylko sobie symbole. Artysta interesuje się różnymi dziedzinami nauki (m.in. matematyką), jest znawcą wielu kultur, zarówno europejskich, jak azjatyckich, wdzięcznym czytelnikiem poezji, pism filozoficznych i ezoterycznych (interesuje go tradycja kabalistyczna i zjawiska magiczne), ale przede wszystkim wielkim amatorem sztuki i miłośnikiem muzyki. Doświadczenia wyniesione z obcowania z obrazami dawnych mistrzów, jak też wrażenia z lektur przenosi do gęstej, "polifonicznej" czy - jak sam mówi - "permutacyjnej" struktury swoich obrazów i książek, przeplatając w nich malarskie i literackie (wielojęzyczne) cytaty z prywatną ikonografią. Powstające w ten sposób zaszyfrowane obrazowo-słowne "traktaty" zawierają elementy wykładów o sztuce, wypisów z "ksiąg użytecznych", jednocześnie zaś stanowią rodzaj artystycznego dziennika. Tyleż odsłaniają fascynacje autora, co równie szczelnie je kamuflują. Prowokują tym samym każdego do indywidualnej wyprawy w tę niezwykłą malarską dżunglę wielorakich sensów. Ich odgadnięcie wymaga od widza-czytelnika szczególnego wysiłku wyobraźni i wiedzy. Dla odbiorcy niewtajemniczonego dzieła artysty stanowią rodzaj szyfrowanych stenogramów, labiryntów bez wyjścia, rebusów, które nie mają rozwiązania. Wskazówki nie znajdzie on także wśród tytułów, które, podobnie jak u surrealistów, często są równie zagadkowe, jak same obrazy (VALE ERGO POLIA, 1972). Zawsze jednak może podziwiać ich walory wizualne. Przede wszystkim "matematyczno-muzyczną" kompozycję, której porządek wyznacza ścisły rytm (częste są u Makowskiego podziały podobrazia na regularne, niejako autonomiczne kwatery - kwadratowe pola, współobecne jednak na równych prawach w całym przedstawieniu). Urzekająca jest jubilerska precyzja rysunku. Ujmuje wyrafinowany dobór barw (uderzający też przy zastosowaniu wąskich gam, a nawet w rysunkach monochromatycznych). Wszystkie te cechy tworzą niezwykłą aurę, która emanuje z dzieł malarza. W 1991 roku rozbudowana kompozycja Makowskiego MIRABILITAS SECUNDUM DIVERSOS MODOS EXIRE PROTEST A REBUS (1973-80) została podarowana przez rząd Rzeczpospolitej genewskiej siedzibie ONZ. Malarza uhonorowano też dwukrotnie najbardziej prestiżowymi nagrodami przyznawanymi przez środowiska artystyczne: Nagrodą Krytyki Artystycznej im. Cypriana Kamila Norwida (1973) oraz Nagrodą im. Jana Cybisa (1992). W ostatnich latach Makowski związał się z krakowską galerią Zderzak, która m.in. jest wydawcą jego unikatowych książek (TABULA ITINERARIA, 2000).