Lenica Jan

Lenica Jan

Plakacista, współtwórca polskiej szkoły plakatu, twórca filmów animowanych, rysownik, scenograf, ilustrator. Urodzony 4 stycznia 1928 roku w Poznaniu. Do 1947 roku studiował fortepian, następnie architekturę na Politechnice Warszawskiej, uzyskując w 1952 roku dyplom. Od 1945 roku publikował rysunki humorystyczne i satyryczne na łamach polskiej prasy (m.in. w „Szpilkach”, „Odrodzeniu'', „Świecie"). W 1950 powstały jego pierwsze plakaty filmowe i teatralne. Ilustrował książki dla dzieci (m.in. "Lokomotywę" Tuwima, "Klechdy sezamowe" Leśmiana), zajmował się grafiką książkową, pisał eseje, m.in. dotyczące teorii plakatu, pracował jako wystawiennik oraz scenograf teatralny. Projektował małe formy graficzne (m.in. znaczki pocztowe). Od 1957 tworzył filmy animowane, początkowo w Polsce, potem we Francji, Niemczech Zachodnich i USA. Zrealizował m.in. filmy: "Dom" (wspólnie z Walerianem Borowczykiem; Grand Prix na Międzynarodowym Konkursie Filmów Eksperymentalnych w Brukseli, 1958), "Labirynt", "Monsieur Tête", "A", "Adam 2", "Ubu Król". W latach 1954-56 był asystentem Henryka Tomaszewskiego na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, w 1974 roku wykładał na Harvard University w Cambridge, USA; w latach 1979-85 prowadził wydział filmu animowanego w Wyższej Szkole w Kassel; od 1986-1994 był profesorem w Wyższej Szkole Sztuk w Berlinie. Polskę opuścił w 1963 roku przenosząc się do Paryża. Rozliczne wystawy indywidualne; m.in. w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Paryżu, Berlinie, Monachium, Hamburgu, Wiedniu, Londynie, Chicago, Nowym Jorku, Tokio etc. Za twórczość plakatową Jan Lenica otrzymał nagrodę im. Toulouse-Lautreca (1961), pierwszą nagrodę na I Biennale Plakatu w Warszawie (1966), nagrodę Julesa Chereta (1983), nagrodę Fundacji Jurzykowskiego, Nowy Jork (1987) i inne. Jego filmy były wielokrotnie nagradzane i wyróżniane na międzynarodowych festiwalach, m.in. w Annecy, Oberhausen, Wenecji, Melbourne, Brukseli, Krakowie i Buenos Aires. Za całokształt twórczości filmowej otrzymał w 1966 roku prestiżową nagrodę Maxa Ernsta, w 1999 roku Smoka Smoków w Krakowie. Dwa razy przyznano mu najwyższą nagrodę filmową w Niemczech - Bundesfilmpreis. W 1998 roku rozpoczął w Studiu Miniatur Filmowych w Warszawie realizację filmu aktorsko-trikowego Wyspa R.O., którego nie zdołał już dokończyć. Od 1986 roku mieszkał w Berlinie, gdzie zmarł 5 października 2001 roku. Prace Jana Lenicy – w galerii na Hożej. Nikt nie chodzi do kina ze względu na ładny plakat do filmu. Dlatego plakat musi przede wszystkim informować; że film jest grany w kinach - tak twierdzi Jan Lenica, jeden z najlepszych polskich plakacistów. Klasyk gatunku, który nigdy nie zapomina o głównym celu plakatu. Co wcale nie znaczy, że sam pozostaje w cieniu. Jak wszyscy twórcy polskiej szkoły plakatu ma silną osobowość artystyczną. Jego plakaty poznaje się natychmiast. Przeważnie działają mocnym kolorem i ekspresyjną linią. Krzyczą, szczerzą zęby, patrzą przenikliwie. Ten indywidualny ekspresyjny styl Lenicy sięga lat 60. Jego najbardziej znany plakat z tego czasu to „Wozzeck" (do spektaklu Teatru Wielkiego) - przypominający trochę „Krzyk" Edvarda Muncha (zdobył Grand Prix na Biennale w 1966 r.). Drugi nurt twórczości Lenicy, bardziej metaforyczny i refleksyjny, choć również drapieżny, wywodzi się od słynnej „Fedry" z 1957 r. (piękna kobieta z kwiatem w kształcie trupiej główki). Na wystawie znajdziemy prace artysty z różnych okresów. Obok oryginalnych projektów plakatów i powielanych druków są rysunki, ilustracje, scenografie i projekty do filmów animowanych. Lenica zaskakuje rozmaitością wcieleń. Przybiera ekspresyjną maskę Edypa (plakat do spektaklu w Teatrze Wielkim w 1978 r.). Potem przeobraża się w bardzo graficznego Adama - bohatera pełnometrażowego animowanego filmu, który opowiada o człowieku zagubionym we wrogim technologicznym świecie. W końcu ukrywa się pod rysowanym groteskową kreską potworem - Królem Ubu z dramatu Jarry'ego, który także został bohaterem jego animowanego filmu. I jednocześnie przypomina, że kiedyś ilustrował pogodne wiersze Tuwima („Lokomotywa"). Jan Lenica w 1963 r. wyjechał do Paryża. Obecnie mieszka w Berlinie. Wystawa jest okazją do odkrycia wielu mało znanych w Polsce zagranicznych prac (m.in. plakatów i scenografii do przedstawień w teatrach niemieckich). Artysta nawet na Zachodzie chętniej zajmuje się plakatem kulturalnym niż reklamowym, bo ma w nim większą swobodę. Dużą atrakcją ekspozycji będzie przegląd animowanych filmów Lenicy. Pierwsze, stworzone jeszcze w Polsce, zrealizował wspólnie z Walerianem Borowczykiem. Późniejsze - j uż samodzielne - przyniosły mu światowy rozgłos i nagrodę Maxa Ernsta. Moniuka Kuc Gazeta Wyborcza